در چهار سال گذشته، وضعیت حقوق بشری مهاجران و پناهجویان افغانستانی در زندانهای ایران به شدت وخیم شده است. دهها نفر از این افراد بدون طی مراحل قانونی و با نقض فاحش اصول حقوق بشر، دستگیر، شکنجه و در برخی موارد بهطور مخفیانه اعدام شدهاند. این اقدامات نه تنها نقض حقوق انسانی و کرامت فردی این افراد است، بلکه تخطی آشکار از حقوق بینالملل، کنوانسیونهای حقوق بشری و حقوق پناهندگان به شمار میرود.
اکثر زندانیان افغانستانی در ایران، بهویژه زنان، از ابتداییترین حقوق انسانی خود محروم هستند. این افراد نه تنها از حق دسترسی به وکیل مستقل، حق محاکمه عادلانه، و حق دفاع قانونی بیبهرهاند، بلکه ارتباط با خانوادههای خود را نیز از دست دادهاند. این شرایط نه تنها موجب نقض حقوق شهروندی آنان میشود، بلکه شرایط زندانها به گونهای است که بسیاری از این افراد از شکنجههای جسمی و روانی، تبعیضهای قومی و خشونتهای سیستماتیک رنج میبرند.
زندانهای ایران به محلی برای اعمال خشونت و شکنجه علیه مهاجران افغانستانی تبدیل شده است. زندانیان با سو رفتار، تحقیر و حتی تعرضهای جسمی مواجه هستند این اقدامات بر خلاف مفاد ماده ۵ اعلامیه جهانی حقوق بشر و کنوانسیون منع شکنجه سازمان ملل متحد است این شرایط از یک سو نقض آشکار اصول حقوقی است و از سوی دیگر، فضا را برای تحمیل رنج و ناتوانی به این افراد فراهم کرده است.
عدم وجود حکومت قانونی و پاسخگو در افغانستان باعث شده تا مهاجران افغانستانی در ایران بدون هیچ پشتوانه سیاسی، حقوقی یا دیپلماتیک از حمایت دولت خود برخوردار نباشند. فقدان نمایندگی سیاسی موثر از طرف دولت افغانستان زمینه را برای ادامه نقض حقوق شهروندان افغانستانی فراهم کرده و این افراد را به قربانیان بیدفاع سیاستهای منطقهای و قدرتطلبیهای محلی تبدیل کرده است.
نویسنده: شهناز سعیدی
