زرغونه ولی، چهرهای چندبُعدی در عرصههای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی افغانستان است.
خانم ولی شاعر، ژورنالیست، فعال حقوق زنان و یکی از شخصیتهای برجسته فرهنگی و اجتماعی افغانستان است که که در بیرون از کشور زندگی میکند.
زرغونه ولی در خانوادهای از قوم تاجیک به دنیا آمده و در کابل بزرگ شده است. او تحصیلات خود را در سطوح مختلف در داخل و خارج از افغانستان ادامه داده است:
بانو ولی به زبانهای فارسی/دری، پشتو، آلمانی، روسی، انگلیسی و ازبکی نیز تسلط دارد.
زرغونه ولی در عرصههای مختلف فرهنگی، اجتماعی و سیاسی فعالیتهای چشمگیری داشته است. او از جمله شخصیتهای تأثیرگذار در عرصه حقوق زنان و مهاجران است. برخی از مهمترین مسئولیتها و فعالیتهای او عبارتند از:
* عضو پارلمان اتحادیه اروپا (خانه مردم) و مشاور بخش زنان
* عضو حزب چپ آلمان
* مؤسس و مسئول اجماع بینالمللی زنان افغانستان در خارج از مرزها
* معاون «مدافعان منافع ملی افغانستان»
* رئیس انجمن خیریه نوای زنان افغانستان
* رئیس شورای مهاجران در ایالت برمن آلمان
* گرداننده و برنامهساز تلویزیون «دریچه بهار اروپا»
* بنیانگذار و مسئول وبسایت «مروارید سبز»
* عضو هیئت رهبری بنیاد جهانی سخنگویان سبزمنش
او علاوه بر فعالیتهای سیاسی و اجتماعی، در عرصه فرهنگی و ادبی نیز آثار برجستهای دارد. از جمله تألیفات او:
* دو کتاب تحقیقی: نوای زن و راه بیرونرفت افغانستان از بحران
* چهار مجموعه شعر: موج الهام، حدیث دل، فروغ سحر، لهیب غزل
بانو ولی از ابتدا در عرصه آموزش و پرورش و سپس در مهاجرت در زمینههای مختلف اجتماعی و فرهنگی فعالیت کرده است. برخی از مهمترین تجربیات کاری او عبارتند از:
* آموزگار در لیسه سوریه و پرورشگاه وطن
* منشی سازمان زنان در لیسه سوریه
* مسؤول اسناد شورای ولایتی کابل
* مسؤول آموزش در سازمان دموکراتیک زنان افغانستان
* منشی کمیته ولایتی حزب در کابل و پس از مهاجرت، آموزگار زبان فارسی در ایران، ازبکستان و آلمان
* هماهنگکننده برنامههای فرهنگی و اجتماعی مهاجران
* بنیانگذار تلویزیون «ندای زن» در هامبورگ
* داوطلب در نهادهای مهاجرتی آلمان (صلیب سرخ، دیاکونی، افو، XL، پولیس خارجی)
* سازماندهنده اعتراضات مدنی در دفاع از حقوق مهاجران بهویژه زنان
همچنین، او در مراکز درمانی آلمان به عنوان پزشک روحی و روانی و عمومی نیز خدمت کرده است.
و همچنین، در طول سالها فعالیتهای خود، جوایز و تقدیرنامههای مختلفی از سوی سازمانها و نهادهای بینالمللی و داخلی نیز دریافت کرده است. برخی از این جوایز عبارتند از:
* مدال طلایی دولتی افغانستان
* تقدیرنامههای سازمان جوانان و سازمان زنان افغانستان
* جایزه ویژه «سرخ هنزه ۸۰» هامبورگ
* اخذ اولین جایزه افتخاری رابعه بلخی در اتریش
* جایزه افتخاری «انجمن جهانی مهربانی» در امریکا
* اخذ جایزه افتخار شامگاه فرهنگ و هنر در امریکا
* تقدیرنامه با عنوان «زن شایسته» از انجمن زنان هانوفر
* تقدیرنامه «زن فرهنگی سال ۱۳۹۵» از ائتلاف احزاب حرکت اسلامی افغانستان
* تقدیرنامههای متعدد از تلویزیونهای بینالمللی و انجمنهای فرهنگی در اروپا و امریکا
زرغونه ولی در طول بیش از ۳۶ سال فعالیت، خدمات خالصانه، دلسوزانه و بدون چشمداشت خود را در عرصههای مختلف فرهنگی، اجتماعی، رسانهای و حقوق زنان ارائه کرده و همچنان در خدمت مردم و جامعه خود قرار دارد.
او از پیشگامان عرصه دفاع از حقوق زنان و مهاجران در بیرون از کشور به شمار میرود.

